Poniższy artykuł opisuje ustawienia w aparacie cyfrowym, których warto używać jako świadomy fotograf, aby uzyskać najlepsze możliwe efekty, na które pozwala nasz sprzęt.

Ważnym pojęciem w fotografii jest ekspozycja. Oznacza ona ogólnie zarejestrowaną ilość światła przez element światłoczuły aparatu, czyli sensor lub kliszę. Podczas robienia zdjęć zależy nam na dobrej ekspozycji, ale co oznacza dobra ekspozycja? To trudne pytanie i nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Najczęściej będzie to taka ekspozycja, która da nam maksymalną ilość informacji, tzn. fragmenty ciemne nie będą za ciemne a jasne nie będą przepalone. Nowoczesne aparaty posiadają wiele udogodnień pozwalających uzyskać prawidłową ekspozycję w trybach półautomatycznych i automatycznych. W trybie manualnym możemy włączyć sobie histogram i na jego podstawie dobrać parametry dobrej ekspozycji. 

Prawie każdy cyfrowy aparat fotograficzny – lustrzanka czy bezlusterkowiec posiada następujące ustawienia:

ISO

ISO jest podstawowym parametrem który wpływa na jakość zdjęć. Konkretnie chodzi o obecność szumów, ilość kolorów i dynamikę zdjęcia. Najlepszym ustawieniem, które zapewnia najlepszą jakość jest ISO natywne (najczęściej 100). Zdjęcia takie będą miały najmniejszą ilość ziarna (szumów) oraz optymalną kolorystykę, dynamikę i kontrast. Wraz ze zwiększaniem ISO rośnie ilość szumu i pogarsza się ogólna jakość zdjęć.

Niektóre aparaty (zwłaszcza dla celów filmowych) posiadają tak zwane dual ISO. W takich wypadkach mamy możliwość korzystania z wyższego (drugiego) ISO bez pogorszenia jakości zdjęć/filmów. 

Dlaczego używa się wyższe ISO skoro tylko pogarsza to jakość?

Występują sytuacje, w których zależy nam na zrobieniu zdjęć w słabych warunkach oświetleniowych (np. w pomieszczeniach) gdzie fotografujemy poruszające się obiekty (ludzie/zwierzęta). Nie możemy zbytnio wydłużyć czasu, gdyż uzyskamy wtedy zdjęcia rozmyte. W takim przypadku można by pokusić się o użycie lampy błyskowej, ale nie zawsze jest to możliwe. Wyjściem może być podniesienie ISO do np 800, czy więcej. Co prawda zdjęcia będą zaszumione, ale nie będą rozmyte. Szum możemy potem usuwać w programach jak LR, PS czy inne.

Innym przypadkiem może być fotografia zwierząt lub sportowa. Przy bardzo krótkich czasach wymaganych w takich przypadkach może nie być wystarczająco światła aby ekspozycja była prawidłowa. Jedynym wyjściem (poza kupnem drogiego, super-jasnego teleobiektywu) może być podwyższenie ISO.

Dla zdjęć czarno-białych zwiększenie ISO nie będzie tak bardzo niekorzystne, a wręcz doda charakteru zdjęcia symulując ziarno kliszy filmowej.

ISO możemy ustawić na kilka sposobów:

• wartość stałą
• automatyczne ISO 
• automatyczne ISO z ograniczonym przedziałem wartości

W przypadku fotografii reportażowej, gdzie zależy nam na prawidłowej ekspozycji a mniej na zdjęciu nie zaszumionym automatyczne ISO może być dla nas.  

Podstawowe tryby aparatu fotograficznego

• A (w niektórych Av) – tryb preselekcji przysłony (aperture)
• S (w niektórych Tv) – tryb preselekcji czasu migawki (shutter)
• P – programowalna automatyka ekspozycji
• M – tryb manualny

W trybie A sterujemy otwarciem przysłony, która ma wpływ na głębię ostrości, a pozostałe parametry zostaną dobrane automatycznie, tak by uzyskać prawidłową ekspozycję. Tryb ten używam bardzo często, ze względu na to że daje nam bardzo duże możliwości.

Do robienia portretów możemy wybrać otwartą przysłonę (np. F/1.4) a resztę ustawień załatwia nam aparat. Do krajobrazu ustawimy sobie np. F/8 do f/14, zdjęcia uliczne najczęściej F/4 – F/5.6.

Tryb S pozwala nam wybrać czas ekspozycji, czyli czas naświetlania. Tryb ten używamy, gdy zależy nam na uchwyceniu szybko działającej się akcji, jak np. sport czy dzikie zwierzęta jak ptaki. W takim przypadku ustawimy czas na 1/500s lub mniej. Inne ustawienia zostaną dobrane automatycznie. Bywają sytuacje, gdzie zależy nam na rozmyciu np. wodospadu czy ruchu samochodów. W takim przypadku możemy wykorzystać również ten tryb ustawiając długie czasy jak np. 0.5s czy więcej.

Tryb P jest trybem pomiędzy trybami automatycznymi a manualnym. Daje on nam pewną kontrolę nad czasem migawki i przysłoną. Tryb ten ma dodatkowo taką właściwość, że nie aktywuje automatycznie błysku lampy. 

Ostatnim trybem jest tryb M – ręczny, w którym przysłonę i czas migawki możemy swobodnie ustawiać zgodnie z efektem jaki chcemy uzyskać na zdjęciu. Aparat jedynie co zrobi automatycznie, to zmieni ISO w przypadku gdy mamy ustawione auto-ISO. Daje on nam największą kontrolę nad aparatem, ale polecany jest dla zaawansowanych fotografów. Szczególnie przydatny jest do robienia zdjęć z lampą błyskową i w studio.

Tryby specjalne aparatu

• filmowy
• auto/wybór sceny

Tryb filmowy jak sama nazwa wskazuje odpowiedni będzie do nagrywania filmów.

W trybach tych aparat dobiera wszystkie parametry odpowiednio do rodzaju oświetlenia i scenerii. Do wyboru mamy:

• portret
• sport
• makro
• krajobraz
• zachód słońca
• nocny widok
• nocny portret

W niektórych nowych aparatach w trybie auto rodzaj sceny zostanie rozpoznany przez aparat i pojawi się ikona typu sceny. Tryb ten nie daje nam żadnej kontroli twórczej. Wszystko za nas zrobi aparat i w takim przypadku robienie zdjęć niewiele będzie się różniło od robienia zdjęć smartfonem.

Niektóre aparaty posiadają zaawansowane tryby jak focus bracketing czy astro.

Focus bracketing używa się najczęściej w makrofotografii, fotografii produktowej czy krajobrazowej.

Automatyczny pomiar światła

Od ustawieniu tego parametru zależy jak aparat ustawi ekspozycję w trybach automatycznych i półautomatycznych.

Najbardziej uniwersalny będzie centralnie ważony, gdyż z reguły chcemy mieć środek zdjęcia z prawidłową ekspozycją. Inne tryby jak np. punktowy pomogą nam uzyskać dobrą ekspozycję osoby w zdjęciach robionych np. pod  słońce.

• Wielopunktowy – obszar całkowity jest dzielony na wiele podobszarów, a odpowiednia ekspozycja dla całego ekranu jest ustalana na podstawie pomiaru oświetlenia w każdym z tych podobszarów (pomiar wielopunktowy).
• Centralnie ważony – dokonywany jest pomiar średniej jasności całego ekranu z uwydatnieniem jego środkowego obszaru
• Punktowy – pomiar jest wykonywany tylko wewnątrz okręgu pomiarowego. Ten tryb nadaje się do pomiaru światła na określonej części całego ekranu.
• Średni dla całego ekranu – ekspozycja będzie stabilna, nawet jeśli kompozycja kadru lub położenie obiektu ulegną zmianie.
• Światła – pomiar jasności z uwydatnieniem wyróżnionego obszaru na ekranie. Ten tryb nadaje się do utrwalania obiektu na zdjęciu unikając jego prześwietlenia.

Ustawienia ostrości (focus)

• Pojedynczy AF – zaczyna pracować po wciśnięciu spustu migawki do połowy, blokuje ostrość po zakończeniu procedury ustawiania ostrości i najczęściej w tym momencie słyszymy sygnał dźwiękowy. Opcję tę używamy gdy fotografowany obiekt się nie porusza.
• Automatyczny AF – tryb będzie  przełączał się automatycznie z pojedynczego na ciągły w zależności czy obiekt fotografowany się porusza bądź nie.
• Ciągły AF – ciągle ustawia ostrość, dopóki przycisk migawki jest wciśnięty do połowy. Używamy gdy obiekt porusza się.
• DFM – po automatycznym ustawianiu ostrości można wykonać precyzyjną regulację ręcznie. Najbardziej przydatny w trybie makro.
• MF – automatyka ustawiania ostrości wyłączona. Mamy pełną kontrolę nad ustawianiem ostrości i musimy ją ustawić ręcznie.

Ustawienia obszaru ustawiania ostrości

Ustawienie te służą nam do określenia punktu/obszaru na który aparat będzie koncentrował poszukiwanie obiektu do ustawienia na nim ostrości. 

• Szeroki
• Sfera
• Centralny

Szeroki – w takim trybie aparat będzie szukał najczęściej najbliższy obiekt. W przypadku punktu, będziemy mogli przesuwać punkt, czy obszar na którym będzie działał autofocus.

Strefa – scena podzielona jest na kilka obszarów które możemy przełączać i automatyka będzie ostrzyć w ramach wybranego przez nas obszaru.

Punktowy – najbardziej elastyczny i kreatywny. Sami możemy wybrać punkt, w którym aparat będzie ustawiał ostrość. W zależności od aparatu (w starszych aparatach punktów do wyboru jest zdecydowanie mniej i pokrywają one mniejszą część obrazka) możemy przesuwać kursor prawie po całym obszarze zdjęcia.

W nowszych aparatach mamy jeszcze dodatkowe ustawienia związane z AF.

Mogą być to na przykład:

• wykrywanie twarzy
• ustawianie ostrości na oko, śledzenie oka
• wykrywanie zwierząt/śledzenie oka zwierząt
• wykrywanie ptaków/śledzenie oka ptaka
• śledzenie pojazdów
• śledzenie samolotów.

Ustawienia koloru – balans bieli

Ustawienie balansu bieli ma największe znaczenie w przypadku, gdy zapisujemy pliki w formacie jpg. W przypadku złego dobrania balansu bieli skóra będzie wyglądać nienaturalnie, tak samo jak i cala reszta sceny.

W przypadku zapisu plików w RAW ustawienie balansu bieli nie będzie miało takiego znaczenia, gdyż w postprodukcji możemy to dowolnie zmienić bez utraty jakości zdjęcia.

Do wyboru najczęściej będziemy mieli opcje:

• AWB – automatyczny
• Światło dzienne
• w cieniu
• pochmurnie
• żarówka
• Świetlówka
• Lampa błyskowa
• Niestandardowy

Najbardziej bezpiecznym jest AWB, gdyż aparat samodzielnie spróbuje zgadnąć temperaturę oświetlenia i z reguły prawidłowo dobierze balans bieli.

Tryby niestandardowe pozwalają nam za pomocą specjalnej szarej kartki ustawić prawidłowy balans bieli i zapamiętać w aparacie te ustawienia. W tym celu należy wykonać procedurę kalibracji balansu bieli.